نصب کنتاکتور سه فاز از مهم‌ترین مراحل در راه‌اندازی تجهیزات برقی و سیستم‌های صنعتی است؛ زیرا این تجهیز نقش اصلی را در کنترل و حفاظت مدارهای سه‌فاز برعهده دارد. هرگونه خطا در نحوه نصب کنتاکتور سه فاز می‌تواند باعث داغی، اتصالی، سوختن موتور یا آسیب شدید به تابلو برق شود. به همین دلیل، شناخت دقیق نقشه‌ها، روش سیم‌بندی و اصول ایمنی در طریقه نصب کنتاکتور سه فاز اهمیت ویژه‌ای دارد.
در این راهنما، مراحل عملی نصب، نحوه اجرای مدار قدرت و فرمان، نکات مهم در روش نصب کنتاکتور سه فاز اشنایدر، هیوندای و پارس فانال و همچنین خطاهای رایج در فرآیند نصب به صورت کامل و کاربردی توضیح داده می‌شود. با فروشگاه برق و صنعت کریمی همراه باشید.
شناخت ترمینال‌های کنتاکتور پیش از نصب کنتاکتور سه فاز
شناخت درست ترمینال‌های کنتاکتور سه فاز مهم‌ترین پیش‌نیاز در نصب کنتاکتور سه فاز است. این مرحله پایه اجرای مدار قدرت و فرمان محسوب می‌شود؛ زیرا کوچک‌ترین اشتباه در تشخیص ورودی‌ها یا خروجی‌ها می‌تواند باعث اختلال در عملکرد مدار یا حتی سوختن تجهیز شود.
در تمام مدل‌ها از جمله اشنایدر، هیوندای و پارس فانال، چیدمان ترمینال‌ها بر اساس یک استاندارد مشخص طراحی می‌شود.
ترمینال‌های اصلی کنتاکتور سه فاز شامل موارد زیر است:
- L1 L2 L3
این بخش محل ورودی سه فاز است و برق اصلی از این نقطه وارد کنتاکتور می‌شود.
- T1 T2 T3
این بخش خروجی سه فاز است و جریان پس از عبور از کنتاکتور به بار یا موتور منتقل می‌شود.
- A1 A2
ترمینال‌های بویین هستند که وظیفه قطع و وصل مدار فرمان را بر عهده دارند. هنگام طریقه نصب کنتاکتور سه فاز توجه به ولتاژ بویین اهمیت زیادی دارد.
- کنتاکت‌های کمکی NO و NC
این کنتاکت‌ها برای اجرای مدار فرمان و مدار خودنگهدار و مدارهای چپ‌گرد راست‌گرد استفاده می‌شوند.
- ترمینال‌های مخصوص اتصال رله حرارتی در صورت وجود
این بخش برای اتصال بیمتال یا رله حرارتی استفاده می‌شود و در برخی مدل‌ها جزو اجزای اصلی نصب محسوب می‌شود.
پس از شناخت این ترمینال‌ها می‌توانیم به سراغ آموزش نصب کنتاکتور سه فاز بپردازیم و ببینیم که برای نصب آن چه مراحلی را باید طی کنیم.
نقشه نصب کنتاکتور سه فاز
نقشه نصب کنتاکتور سه فاز از دو بخش اصلی تشکیل می‌شود که اجرای دقیق هر دو بخش برای عملکرد ایمن و پایدار مدار ضروری است. این دو بخش شامل قسمت مدار قدرت و مدار فرمان است.
مدار قدرت وظیفه انتقال جریان سه فاز به بار را بر عهده دارد و مدار فرمان مسئول کنترل بویین و تعیین وضعیت قطع یا وصل دستگاه است.
در فرآیند نحوه نصب کنتاکتور سه فاز آشنایی با این دو بخش باعث جلوگیری از خطاهای فرمان و کاهش احتمال اتصالی می‌شود؛ بنابراین پیش از هرگونه اقدامی، بهتر است با نقشه این راه آشنا شوید.
قسمت مدار قدرت
مدار قدرت مسیری است که برق سه فاز از طریق آن وارد کنتاکتور می‌شود و سپس به سمت بار هدایت می‌گردد. در نصب این مدار باید نهایت دقت را به‌کار بگیرید؛ زیرا هرگونه خطا در آن می‌تواند باعث سوختن کنتاکتور یا آسیب به مصرف‌کننده شود.
- سیم‌های ورودی از کلید یا فیوز اصلی به ترمینال‌های L1 و L2 و L3 وصل می‌شوند.
- خروجی‌های T1 و T2 و T3 جریان را پس از عبور از کنتاکتور به سمت مصرف‌کننده هدایت می‌کنند.
- جهت چرخش موتور توسط ترتیب فازها تعیین می‌شود و در صورت اشتباه بودن کافی است جای دو فاز جابه‌جا شود.
- تمام اتصالات باید با سرسیم مناسب و با فشار کافی بسته شوند تا از ایجاد گرما یا جرقه جلوگیری شود.
در مدل‌های مختلف از جمله نصب کنتاکتور سه فاز هیوندای یا اشنایدر مدار قدرت دقیقا به همین شکل اجرا می‌شود و تفاوتی در ساختار وجود ندارد.
قسمت مدار فرمان
مدار فرمان بخش کنترلی کنتاکتور است و وظیفه فعال‌سازی بویین را بر عهده دارد. این مدار تعیین می‌کند کنتاکتور چه زمانی فعال یا غیرفعال شود و با چه عملکردی انرژی را به بویین ارسال کند. اجرای دقیق مدار فرمان در آموزش نصب کنتاکتور سه فاز بسیار مهم است؛ زیرا اشتباه در این بخش باعث قطع و وصل ناخواسته مدار یا چسبیدن بویین می‌شود.
- شستی استوپ در ابتدای مسیر فاز قرار می‌گیرد و همیشه در حالت بسته قرار دارد.
- شستی استارت پس از شستی استوپ قرار می‌گیرد و همراه یک کنتاکت کمکی NO مسیر خودنگهدار را ایجاد می‌کند.
- خروجی مدار فرمان وارد ترمینال A1 می‌شود و ترمینال A2 به نول یا فاز دوم متصل می‌گردد.
- ولتاژ بویین باید از روی پلاک دستگاه بررسی شود چون در مدل‌هایی مانند نصب کنتاکتور سه فاز اشنایدر یا پارس فانال بویین ممکن است ۲۲۰ یا ۲۴ ولت باشد.
مراحل نصب کنتاکتور سه فاز به صورت گام به گام
این فرایند از چند مرحله مشخص تشکیل می‌شود و رعایت این ترتیب باعث می‌شود مدار قدرت و مدار فرمان به شکل استاندارد و قابل‌اعتماد اجرا شود. هر مرحله بخشی از اتصال نهایی را تکمیل می‌کند و انجام دقیق آنها عملکرد صحیح کنتاکتور را تضمین می‌کند.
مرحله اول قطع برق و آماده‌سازی
در ابتدای کار لازم است برق مدار به طور کامل قطع شود تا هیچ انرژی ناخواسته‌ای در مسیر وجود نداشته باشد. سپس ابزارها و تجهیزات لازم آماده می‌شوند تا فرآیند نصب بدون وقفه انجام شود.
- برق ورودی تابلو را با کلید اصلی یا فیوز قطع کنید.
- به کمک فازمتر یا تستر بررسی کنید که هیچ ولتاژی بر روی ورودی‌ها وجود ندارد.
- ابزارهایی مانند سیم‌لخت‌کن و پیچ‌گوشتی و سرسیم و تستر را در دسترس قرار دهید.
مرحله دوم اتصال ورودی‌های L1 و L2 و L3
در این بخش از نصب کنتاکتور سه فاز پارس فانال باید سه فاز ورودی به ترمینال‌های L1 و L2 و L3 متصل می‌شود. این ترمینال‌ها مخصوص دریافت جریان اصلی هستند و کیفیت اتصال آنها نقش مهمی در عملکرد مدار قدرت دارد.
- سیم‌های فاز ورودی را روی L1 و L2 و L3 قرار دهید.
- برای ایجاد اتصال تمیز و مطمئن از سرسیم مناسب استفاده کنید.
- پیچ‌های ترمینال را به اندازه کافی سفت کنید تا اتصال پایدار ایجاد شود.
مرحله سوم اتصال خروجی‌ها به T1 و T2 و T3
خروجی‌های کنتاکتور باید به سمت بار یا موتور هدایت شوند. ترتیب فازها جهت چرخش موتور را تعیین می‌کند و در صورت نیاز می‌توان آن را اصلاح کرد.
- سیم‌های خروجی را روی T1 و T2 و T3 متصل کنید.
- اگر موتور در جهت مورد نظر نمی‌چرخد جای دو فاز را جابه‌جا کنید.
- از محکم بودن تمامی اتصالات اطمینان بگیرید تا مسیر قدرت دچار افت ولتاژ یا قطعی نشود.
مرحله چهارم اتصال بویین A1 و A2
بویین کنتاکتور سه فاز مسئول دریافت فرمان است و ولتاژ تغذیه آن باید از روی پلاک دستگاه خوانده شود. ولتاژهای معمول برای بویین ۲۲۰ ولت یا ۲۴ ولت است.
- ابتدا ولتاژ بویین را روی پلاک کنتاکتور بررسی کنید.
- سیم فرمان را به ترمینال A1 متصل کنید.
- ترمینال A2 را به نول یا فاز دوم وصل کنید تا مدار کامل شود.
- اگر ولتاژ بویین ۲۴ ولت است تغذیه آن باید از طریق ترانس کمکی تأمین شود.
مرحله پنجم اجرای مدار فرمان
مدار فرمان نقش کنترل‌کننده دارد و تعیین می‌کند کنتاکتور چه زمانی وصل یا قطع شود. این مدار اغلب شامل شستی استارت و شستی استوپ و یک کنتاکت کمکی برای ایجاد حالت خودنگهدار است.
- شستی استوپ را در ابتدای مسیر قرار دهید تا در حالت عادی مدار بسته باشد.
- شستی استارت را بعد از شستی استوپ قرار دهید تا فرمان وصل صادر کند.
- کنتاکت کمکی NO را با شستی استارت موازی کنید تا پس از جذب کنتاکتور حالت خودنگهدار فعال شود.
- خروجی مدار فرمان را وارد A1 کنید و با اتصال A2 به نول یا فاز دوم مدار فرمان را تکمیل کنید.
مرحله ششم تست نهایی و بررسی عملکرد
پس از تکمیل سیم‌بندی لازم است عملکرد کل مدار بررسی شود تا مطمئن شوید مدار قدرت و مدار فرمان به‌درستی اجرا شده‌اند.
- یک‌بار تمام پیچ‌ها و اتصالات را بازبینی کنید و در صورت نیاز آنها را سفت کنید.
- مسیرهای سیم‌بندی را با تستر یا اهم‌متر بررسی کنید تا اتصال اشتباه وجود نداشته باشد.
- برق را وصل کنید و با فشار دادن شستی استارت عملکرد کنتاکتور را آزمایش کنید.
اشتباهات رایج در نصب کنتاکتور سه فاز
در زمان اجرای نصب کنتاکتور سه فاز برخی خطاها به دلیل بی‌توجهی به جزئیات رخ می‌دهد و همین خطاها باعث عملکرد نادرست مدار یا کاهش عمر کنتاکتور می‌شود. آشنایی با این موارد کمک می‌کند سیم‌بندی دقیق‌تر و قابل اطمینان‌تری انجام شود. بیشتر این اشتباهات به مرحله اتصال ترمینال‌ها یا اجرای مدار فرمان مربوط است و با یک بازبینی ساده قابل پیشگیری هستند.
- شل بودن اتصال‌ها باعث ایجاد حرارت و افت ولتاژ در مسیر می‌شود.
- جابه‌جایی فازها جهت چرخش موتور را تغییر می‌دهد و باید اصلاح شود.
- استفاده از کابل با مقطع کوچک باعث داغ‌شدن مسیر و آسیب به کنتاکتور می‌شود.
- خوانده نشدن ولتاژ بویین احتمال اتصال ولتاژ اشتباه و سوختن بویین را افزایش می‌دهد.
- نبود فیوز مناسب در ورودی مدار باعث می‌شود در زمان خطا کنتاکتور در برابر جریان زیاد محافظت نشود.
- اجرای نادرست مدار فرمان باعث قطع و وصل ناخواسته یا عدم جذب کنتاکتور می‌شود.
جمع‌بندی
اجرای صحیح مراحل نصب کنتاکتور سه فاز زمانی امکان‌پذیر است که مدار قدرت و فرمان با نظم و بر اساس نقشه استاندارد سیم‌بندی شوند و اتصال ورودی‌ها و خروجی‌ها و بویین بدون خطا انجام شود. توجه به ولتاژ بویین و چیدمان شستی‌ها و بررسی دقیق اتصالات باعث می‌شود کنتاکتور عملکردی پایدار داشته باشد و مدار سه فاز بدون اختلال راه‌اندازی شود.
نحوه نصب کنتاکتور سه فاز پارس فانال، اشنایدر، هیوندای و یا سایر برندها کاملا مشابه یک‌دیگر است و باید همان مراحل ذکر شده در این راهنما را دنبال کنید.
برای تهیه انواع کنتاکتور سه فاز و تجهیزات برق صنعتی می‌توانید به فروشگاه برق و صنعت کریمی مراجعه کنید و تنوع بالای محصولات و برندهای مطرح را در کنار قیمت مناسب تجربه کنید.
سوالات متداول
چطور ولتاژ بویین را برای اتصال A1 و A2 تشخیص بدهم؟
ولتاژ بویین همیشه روی پلاک کنتاکتور درج می‌شود. قبل از هر اتصال، عدد درج شده روی پلاک را بخوانید تا مشخص شود بویین با ۲۲۰ ولت تغذیه می‌شود یا با ۲۴ ولت.
اگر بویین بیش از حد داغ می‌شود چه موضوعی باید بررسی شود؟
داغ‌شدن بویین ممکن است به دلیل ولتاژ نادرست یا اتصال ناصحیح ترمینال‌های فرمان باشد. ابتدا ولتاژ تغذیه بویین را بررسی کنید و سپس مسیر فرمان را کنترل کنید.
اگر کنتاکتور پس از نصب جذب می‌شود اما رها نمی‌کند مشکل از چیست؟
این وضعیت معمولاً به دلیل سیم‌بندی اشتباه مسیر خودنگهدار یا خرابی کنتاکت کمکی رخ می‌دهد. مسیر کنتاکت NO را بررسی کنید تا اشتباهی در موازی‌سازی آن با شستی استارت وجود نداشته باشد.
اگر موتور سه فاز بعد از نصب در جهت خلاف چرخید چه کاری باید انجام شود؟
برای اصلاح جهت چرخش کافی است جای دو فاز خروجی روی Tها تغییر داده شود. این کار جهت چرخش را اصلاح می‌کند و نیازی به تغییر مدار فرمان نیست.
اگر هنگام نصب اتصالات جرقه می‌زنند مشکل از چیست؟
علت این وضعیت معمولا شل بودن ترمینال‌ها یا نبود سرسیم مناسب است. اتصال‌ها را یک‌بار بازبینی کنید و در صورت نیاز سرسیم و پیچ‌ها را اصلاح کنید.
